Çocukların Ev İşlerine Katılımında Toplumsal Cinsiyet Kalıplarının Etkisi Nedir?

Orijinal Başlık: Children’s Participation in Housework: Is there a case of gender stereotyping? Evidence from the International Survey of Children’s Well-Being (ISCWeB) ¹

Giriş

Birleşmiş Milletler 2030 Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri içinde yer alan temel hedeflerden biri kadın-erkek eşitliğinin sağlanması ve kadınların konumunun güçlendirilmesidir. Evrensel geçerliliği olan bu hedef, orantısız bir şekilde kadınlara yüklenen, mali karşılığı olmayan bakım hizmetlerinin ve ev işlerinin değerinin açıkça tanınmasını gerektirmektedir. Cinsiyet; yetişkinlerin (Blair ve Lichter, 1991; Bianchi ve ark. 2000; Crompton ve ark. 2005) ve çocukların (Bianchi ve Robinson, 1997; Cohen, 2001; Evertsson, 2006; Gershuny ve Sullivan, 2014) ev işlerine yaptıkları katkıları açıklayan temel özelliklerden biridir. Çocukların yaptıkları katkıların doğası ve miktarı, büyük ölçüde yetişkinler tarafından kontrol edilir (Vogler, Morrow ve Woodhead, 2009). Bu kontrolün çocukluk ve ergenlik dönemlerinde azalması beklenmekle birlikte, çocukların ev işlerine katılımı, aile ve toplum içindeki mevcut toplumsal cinsiyet kalıpları ve beklentilerinden etkilenmeye devam edecektir.

Gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerdeki ulusal çalışmalardan elde edilen bulgular, kız çocuklarının ev işlerine daha fazla zaman ayırdığını göstermektedir. En yaygın açıklama, toplumsal cinsiyet rolünün yeniden üretim mekanizması olarak davranış modellemesi ile ilgilidir; yani çocuklar ebeveyn modellerine dayalı alışkanlıklar oluşturur (Cunningham, 2001). Örneğin, katı veya geleneksel iş bölümünün olduğu ailelerdeki kız çocukları daha fazla ev işi yaparak annelerini taklit edebilir (Evertsson, 2006). Yapılan çalışmalar, çocukların ev işlerine olan katılımlarının evdeki yetişkin iş bölümünden veya ebeveynlerin istihdam durumlarından etkilendiği hipotezini genellikle desteklemektedir (Hu, 2015; Álvarez ve Touya, 2012, Blair, 1992). Erkek çocukların ev işlerine katılımını kız çocuklardan daha fazla etkileyen faktörler, babaların ev işlerine katılım derecesi ve/veya yükseköğrenim görmüş bir anneye sahip olmak olarak belirlenmiştir (Bonke, 2010; Dotti Sani, 2016; Evertsson, 2006).

Bu çalışma, 12 yüksek gelirli ülkenin potansiyel ‘toplumsal cinsiyet kalıplarına’- yani aile içinde cinsiyete dayalı olarak toplumsal cinsiyet rolleri atfedilmesine- yönelik karşılaştırmalı bulgular sunarak alan yazına katkıda bulunmaktadır. Bu çalışmada: a) söz konusu sanayileşmiş ülkelerde kız çocuklarının ev işlerine erkek çocuklardan daha fazla katıldığını gösteren ortak bir modelin olup olmadığına; b) yaşla birlikte cinsiyet eşitsizliğinin artıp artmadığına cevap aranmaktadır.

Veri

Uluslararası Çocukların İyi Olma Halleri Araştırması [International Survey of Children’s Well-Being – ISCWeB], çocukların öznel iyi olma hali üzerine bir araştırmadır. Gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerdeki ve üç farklı yaş grubundaki (8, 10 ve 12) çocuklardan temsili veriler toplanmaktadır. Bu çalışmada, araştırmanın ikinci dalgası (2013/2014) kullanılarak, Estonya, Finlandiya, Almanya, İsrail, Malta, Norveç, Polonya, Romanya, Kore Cumhuriyeti, İspanya, Türkiye ve Birleşik Krallık’ta çocukların ev işlerine katılımlarındaki toplumsal cinsiyet farkının kapsamı analiz edilmiştir. Tüm yaş gruplarındaki çocuklara “Okulda olmadığınızda, aşağıdaki aktiviteleri yapmaya ne sıklıkta vakit ayırıyorsunuz?” sorusu sorulmuştur. Aktivite türlerinden biri, ev işlerine yardım etmektir. Olası cevaplar ise “nadiren veya hiç” , “haftada bir defadan az”, “haftada bir kez” ve “her gün veya hemen hemen her gün” şeklindedir. Oluşturulan bağımlı değişken bu yanıtları “asla veya nadiren”, “ara sıra” ve “günlük” olarak sınıflandırmaktadır.

Bulgular

Kız çocukları tüm ülkelerde daha fazla ev işi yapıyor.

Elde edilen bulgular, oldukça tutarlı bir toplumsal cinsiyet farklılığı modeli göstermektedir. 12 ülkenin hepsinde, kız çocukları erkek çocuklardan daha fazla ev işlerine günlük olarak katıldıklarını belirtmiştir (Şekil 1). Öte yandan, daha fazla sayıda erkek çocuk asla veya nadiren yardım ettiğini ifade etmiştir.

Şekil 1. Yaşlara göre kız ve erkek çocukların ev işlerine günlük katılım paylarındaki mutlak cinsiyet farkı

8 yaş grubundaki en büyük cinsiyet farkı; Norveç (14 yüzde puan), Polonya ve Birleşik Krallık’ta (16 yüzde puan) görülmektedir. Ancak, üç farklı yaş grubundaki toplumsal cinsiyet farklılıklarında ortak bir model yoktur. Dört ülkede (Almanya, Malta, Romanya ve Türkiye) toplumsal cinsiyet farkı 12 yaş, diğer dördünde (İsrail, Finlandiya, Kore Cumhuriyeti ve İspanya) ise 10 yaş grubunda zirve yapmaktadır. Norveç, Polonya ve Birleşik Krallık’taki bu fark, daha büyük çocuklar için önemli ölçüde daralmaktadır (10 ve 12 yaş). Kore Cumhuriyeti’nde ise 12 yaşındaki erkek ve kız çocukları arasında anlamlı bir farklılık gözlemlenmemektedir. Bu durum, erkek çocukların katılımındaki artıştan ziyade, kız çocuklarının katılımının önemli ölçüde azalmasından kaynaklanmaktadır.

8 ila 12 yaşındakilerin çoğu, zaman zaman veya günlük olarak ev işlerine yardım etmektedir.

Şekil 2, 8 yaş grubundaki çocukların ev işlerine olan yardımlarının sıklığını karşılaştırmaktadır. Sonuçlar, çocukların çoğunluğunun küçük yaştan itibaren ev işlerine aktif olarak dâhil olduğunu göstermektedir. Ortalamaya bakıldığında, 12 ülkedeki 8 yaş grubu çocukların yaklaşık %52’si her gün, %38’i ara sıra ev işlerine yardım ettiğini, %11’i ise nadiren yardım ettiğini veya hiç yardım etmediğini etmiştir. Polonya’daki çocukların %68’i, Romanya’dakilerin ise %69’u ev işlerine günlük olarak düzenli bir şekilde katılmaktadır.

Şekil 2. Ev işlerine yardım ettiğini belirten 8 yaş çocuklarının oranı

12 ülke genelinde, günlük olarak ev işlerine katkı sağladığını belirten 12 yaş grubundaki öğrenci oranının 8 yaş grubundan daha düşük olduğu bulunmuştur. Bu durum, ara sıra kategorisindeki artışla dengelenmekte gibi görünmektedir. Ancak gözlenen model, toplumsal cinsiyete göre değişmemektedir. Okullaşma gibi faktörlerin erkek ve kız çocuklarının ev işlerine katılımındaki değişimi yaşam boyunca eşit şekilde etkilemesi olasıdır. Örneğin, 12 yaşındaki tüm çocukların ortaokulda olması ve bu nedenle, okul ödevleri de dahil olmak üzere, diğer etkinliklere daha fazla zaman ayırması beklenmektedir. Zamanlarını diğer faaliyetlere ayırmaları, ev işlerine yaptıkları katkıyı azaltabilir.

Çocukları evdeki işlere yardımcı olmaya teşvik etmek, sosyalleşmenin veya “aile zamanına” sahip olmanın bir yolu olarak görülebilir. Yoksunluk, toplumsal cinsiyet ve aile yapısı kontrol altına alınarak yapılan çok değişkenli regresyon analizinde, Estonya, Polonya ve Kore Cumhuriyeti’nde ‘ailemle birlikte iyi vakit geçiririm’ ifadesine daha çok katılan çocukların, ev işlerine daha çok yardım ettiği bulunmuştur.

Sonuç

Bu çalışma, ev işlerine katılımın çocukların hayatlarının önemli bir parçası olduğunu göstermiştir. Çeşitli sosyo-ekonomik ve kültürel bağlamlarda, 12 yüksek gelirli ülkenin kız ve erkek çocuklarının ev işlerine katılımları arasında yaygın bir toplumsal cinsiyet uçurumu bulunmaktadır. Bu farkın sürekliliği toplumsal cinsiyet kalıplarına, yani yaşam boyunca eşitsizlikleri pekiştirme potansiyeli olan toplumsal cinsiyet rollerinin aile içindeki yeniden üretim biçimine işaret etmektedir. Aynı zamanda, yaşla birlikte ev işlerine katılımdaki cinsiyet farkının genişlediğine dair bir model de bulunmamıştır. Bu bulgu, çocukların ev işlerine katılımları ile hane içinde ve dışındaki diğer faaliyetlere katılımları arasında karmaşık etkileşimler olduğunu düşündürmektedir.

Ev işlerinde ebeveynlere yardım etmek, öğrenme ve sosyalleşme için değerli bir süreçtir. Ancak, aile fertleri tarafından motive edilmeleri ve yönlendirilmeleri nedeniyle, çocuklar bu tür etkinliklerde daha az tercih hakkına sahiptir. Daha fazla karşılaştırmalı araştırma, aile içindeki dinamikleri ve toplumsal cinsiyete dayalı kalıpların çocuğun iyi-olma hali üzerindeki etkisini anlamaya yardımcı olacaktır.

Kaynakça

Álvarez, B. ve Miles-Touya, D. (2012). Exploring the relationship between parents’ and children’s housework time in Spain. Review of Economics of the Household. 10(2), 299–318. http://doi.org/10.1007/ s11150-011-9135-4

Blair, S. (1992).The sex-typing of children’s household labor: Parental influence on daughters’ and son’s housework. Youth and Society. 24(2), 178-203.

Bianchi, S.M., Milkie, M.A., Sayer, L.C. and Robinson, J.P. (2000). Is anyone doing the housework? Trends in the gender division of household labor. Social Forces, 79(1), 191-228.

Bonke, J. (2010). Children’s housework: Are girls more active than boys?. Electronic International Journal of Time Use Research, 7(1), 1–16.

Bray, R. (2003). Who does the housework? An examination of South African children’s working roles. Social Dynamics, 29(2), 95–131. http://doi. org/10.1080/02533950308628677

Bianchi, S. M. ve Robinson, J. (1997). What did you do today? Children’s use of time, family composition, and the acquisition of social capital. Journal of Marriage and the Family, 59(2), 332. http://doi.org/10.2307/353474

Cunningham, M. (2001). The ınfluence of parental attitudes and behaviors on children’s attitudes toward gender and household labor in early adulthood. Journal of Marriage and Family, 63(1), 111-122.

Crompton, R., Brockmann, M. ve Lyonette, C. (2005). Attitudes, women’s employment and the domestic division of labour: A cross-national analysis in two waves. Employment and Society, 19(2):213-233.

Cohen, R. (2001). Children’s contribution to household labour in three sociocultural contexts: A southern Indian village, a Norwegian town and a Canadian city. International Journal of Comparative Sociology, 42(4), 353–367. http://doi.org/10.1163/156851801753290379

Dotti Sani, G. M. (2016). Undoing gender in housework? Participation in domestic chores by Italian fathers and children of different ages. Sex Roles, 74(9-10), 411-421.

Evertsson, M. (2006). The reproduction of gender: Housework and attitudes towards gender equality in the home among Swedish boys and girls, The British Journal of Sociology, 57(3), 415–436. http://doi. org/10.1111/j.1468-4446.2006.00118.x

Gershuny, J. ve Sullivan, O. (2014). Household structure and housework: Assessing the contributions of all household members, with a focus on children and youths. Review of Economics of the Household, 12(1), 7–27. http://doi.org/10.1007/s11150-013-9234-5

Hu, Y. (2015). Gender and children’s housework time in china: Examining behavior modeling in context. Journal of Marriage and Family, 77(5), 1126–1143. http://doi. org/10.1111/jomf.12225

Vogler, P., Morrow, V. ve Woodhead, M. (2009). Conceptualising and measuring children’s time use: A technical review for YL. Young Lives (Technical Note No: 14). Oxford University.

Wikle, J. (2014). Patterns in housework and childcare among girls and boys. Journal of Research on Women and Gender, 5. https://journals.tdl.org/jrwg/index.php/ jrwg/article/view/3 adresinden erişildi.