Ulusal Servet ve Eğitim (OECD-EAG)

Orjinal Başlık: Education at a Glance 2013 ¹

2010 yılında, OECD ülkeleri GSYH oranlarının ortalama 6.3% ünü eğitim kurumlarına harcadı. Danimarka, İzlanda, İsrail, Kore, Yeni Zelanda, Norveç ve Birleşik Devletler gibi ülkeler ise 7%’sinden fazlasını harcamaktadır.

2000 ve 2010 yılları arasında, verileri bulunan neredeyse tüm ülkelerde, eğitimin tüm seviyelerine yapılan harcamalar GSHY büyüme oranlarından çok daha hızlı olmuştur.

2009 ve 2010 yılları arasında, birçok ülkede GSYH oranı yükselirken, OECD ülkelerinin 1/3 ünde, eğitim kurumlarına yapılan kamu harcamaları düşmüştür. Bu durumun muhtemelen, mali konsolidasyon politikalarının bir sonucudur.

OECD “2013 Education at a Glance” raporunun bir diğer önemli konusu, eğitim kurumlarına yapılan harcamaların ulusal zenginlikle ilişkisi. Ulusal servet, GSYH oranına bakılarak belirlenirken, eğitim harcamaları hükümet, girişimci, öğrenciler ve aileleri tarafından yapılan harcamaları içermektedir.

Ekonomik büyümeyi güçlendirmek için eğitim kurumlarına yatırım yapan ülkeler, üretkenliği geliştirmekte, bireysel ve toplumsal gelişime katkıda bulunmakta ve toplumsal eşitsizliği azaltmaktadır. GSYH’ye bağlı eğitim harcamaları oranı, çeşitli yerel ve özel aktörlere göre farklılık gösterse de, büyük bir kısmı kamu bütçesinden. Bu nedenle herhangi bir finansal kriz döneminde, eğitim gibi temel sektörler de bütçe kesintileriyle karşı karşıya kalabilir.

Bunun yanı sıra okul çağındaki öğrenci nüfusunun büyüklüğü, okullaşma, öğretmen maaşlarının seviyesi, öğretimin organizasyonu ve aktarılması eğitim kurumlarına yapılan harcamalar da ülkelerin seviyelerini etkilemektedir. OECD ülkelerinde ilk ve alt orta öğretim seviyelerinde okullaşma oranı %100’e yakındır, öğrenci sayılarındaki değişiklikler ise demografik farklardan kaynaklanmaktadır.

GSYH’de Yapılan Yatırımlar

Mevcut verilerle, tüm OECD ve G20 ülkelerinde ulusal zenginliğin bir bölümü eğitim kurumlarına aktarılmaktadır. 2010 yılında OECD ülkeleri GHSY’lerinin ortalama %6.3’ünü, kamu ve özel kaynaklar dahil birleşik GSYH’lerinin %6.5’ini eğitim kurumlarına harcamıştır. Türkiye’nin ilk, orta ve üst orta eğitim harcamalarının GSYH’deki yüzdesi, yaklaşık %2.5 civarındadır. %5.1’le en yüksek değer Norveç’e, en düşük değer ise %2.1 ile Rusya Federasyonu’na aittir. Yüksek öğretim oranlarında en yüksek değere sahip olan Birleşik Devletler için bu oran %2.8 iken, en düşük değer %0.8’lik bir oranla Macaristan’a aittir.

Eğitim seviyelerine Göre Eğitim Kurumlarına Yapılan Harcamalar

OECD ülkelerinde yapılan eğitim harcamalarının neredeyse 2/3, ilk, orta ve üst orta öğretim için yapılmaktadır. Tüm OECD ülkelerinde harcamaların %42’si ilk ve alt orta öğretime yapılmaktadır. Eğitim harcamaları, nüfusun yaşıyla doğrudan ilişkilidir. Çoğunlukla GSYH’lerine oranla eğitim harcamalarında ortalamanın üzerinde yer alan ülkeler, ilk ve orta öğretime denk gelen yaş grubunun ortalama nüfustan fazla olduğu ülkelerdir.

Tüm OECD ve G20 ülkelerinde, mevcut verilere göre, ilk, orta ve üst orta öğretime aktarılan tüm ulusal kaynaklar, eğitim kurumlarına yapılan harcamaların en büyük payını oluşturuyor. Sekiz istisna ile bu pay çoğu ülkede %60’ı aşıyor. Bu istisnalar; Kanada(%59), Şili(%53), İsrail (%57), Japonya(%58) , Kore (%56), Rusya Federasyonu (%43), İspanya (%59) ve Birleşik Devletler(%55). İlk, orta ve üst orta öğretim için yapılan harcamaların GSYH’deki oranları %3 ile %5 arasında değişiyor. Bu oranlar Çek Cumhuriyeti’nde %2,8, Macaristan’da %2,8, Japonya’da %3,0 Rusya Federasyonu’nda %2,1, Türkiye’de %2,5, Yeni Zelanda’da %5,1 ve Norveç’te %5,1’i olarak tespit edilmiştir.

2000 ve 2010 arasında Eğitim Kurumlarına Yapılan Harcamalardaki Değişim

2000 ve 2010 yılları arasında ilk, orta ve yükseköğretime katılan öğrenci sayısındaki artışı, çoğu ülkede bu seviyelere yapılan finansal yatırımların artmasıyla sonuçlandı. Bu 10 yıllık dönemde, karşılaştırmalı veriler ışığında eğitim, eğitim kurumlarına yapılan harcamalar ve GSYH’ler arttı. Estonya, Fransa ve İsrail’de eğitim harcamalarının GSYH’lerinden daha az artması, eğitim harcamalarının GSYH üzerindeki oranında %0,2’ye varan bir düşüş yarattı. Diğer tüm ülkelerde ise eğitim kurumlarına yapılan harcamalar, GSYH’den daha hızlı arttı ve eğitim harcamalarının GSYH üzerindeki oranı yükseldi. Brezilya (%3,5’tan %5,6’ya), Danimarka (%6,6’dan %7,9’a), İrlanda (%4,4’ten %6,4’e), Kore (%6,1’den %7,6’ya) Meksika (%3,5’ten %6,2’ye) , Hollanda da (%5,1’den %6,3’e), Rusya Federasyonu (%2,9’dan %4,9’a), Birleşik Krallıkta (%4,9’dan %6,5’e) ve Birleşik Devletlerde (%6,2’den %7,3’e) %1’den daha fazla artış oldu.

Benzer değişimler ilk, orta ve üst orta eğitim harcamalarının toplamında da görüldü.

2008-2010 Arası Eğitim Kurumlarına Yapılan Kamu Harcamalarına Finansal Krizin Etkileri

2008 yılında başlayan küresel ekonomik kriz, ekonominin farklı sektörlerinde farklı etkilerde bulundu ve bulunmaya da devam ediyor. Sadece 2009 ve 2010 verileriyle, krizin eğitim kurumlarına yapılan yatırımlara etkisini saptamak için henüz çok erken olsa da geniş çaplı olarak ekonomideki etkilerini gözlemlemek mümkün. 2008 ve 2010 yılları arasında, 30 ülkenin yalnızca 9’unun GSYH’sinde yükselme olmuş, 8’inde ise (Avusturya, İsrail, Kore, Yeni Zelanda, Polonya, İsveç ve İsviçre) bu artış %1 oranından fazla olmuştur.

Birçok ülkenin eğitim kurumlarına yapılan harcamaların ¾’ünden fazlası, kamu kaynaklarından gelirken, GSYH’deki gerilemeye rağmen eğitimdeki kamu harcamaları göreli olarak bütçe kısıtlamalarından fazla etkilenmemiştir. 2008 ve 2010 yılları arasında, 30 ülkenin yalnızca 5 tanesi (Estonya %10, Macaristan %10, İzlanda %12, İtalya %7, Birleşik Devletler %1) eğitim kurumlarına yapılan kamu harcamalarını kesmiştir. Bu da Macaristan, İzlanda ve İtalya’da GSYH üzerinde oransal olarak eğitim harcamalarının azalmasına neden olmuştur. Çünkü harcamalardaki düşüş ya GSYH’deki düşüş ile aynıdır ya da daha azdır.

Eğitim kurumlarına yapılan kamu harcamaları yükselirken, bu ülkelerin birçoğunun GSYH’sinde düşüş görülmektedir. Sonuç olarak eğitime ayrılan GSYH payı, 2008 ve 2010 yılları arasında yükselmeye devam etmiştir. Polonya ise tek istisnadır çünkü GSYH’si, eğitime yapılan kamu harcamalarından daha hızlı artmış ve GSYH üzerinde oransal olarak kamu harcamalarının düşüşüne neden olmuştur.

2008-2009 ve 2009-2010 dönemi ayrı ayrı incelendiğinde, resim bu kadar pozitif değildir. 30 ülkede 08-09 periyodu içerisinde, Avustralya, Kore, İsrail, Yeni Zelanda ve Polonya hariç 30 ülke GSYH’sinde düşüş meydana gelmiştir. GSYH Yunanistan, İzlanda, İrlanda, Lüksemburg, İspanya’da gerilemeye devam ederken, diğer ülkelerdeki GSYH artışı durumun yavaşça düzeldiğini gösteriyordu.

Bu arada 20008-2009 döneminde eğitime yapılan kamu harcamaları OECD ülkelerinin genelinde ortalama %4’lük, Avustralya, Yeni Zelanda ve Portekiz’de %10’luk bir artış olduğu gözlenmiştir. Fakat yine aynı dönemde 7 ülke (Estonya, Macaristan, İzlanda ve İtalya eğitim kurumlarına yapılan bütçe kısıtlamalarını rapor etmiştir.

2009-2010 döneminde birçok ülkede GSYH artarken, bu süreç boyunca eğitim kurumlarına yapılan yatırımlar OECD ülkelerinin 1/3ünde düşürülmüştür. Estonya (%4,8), Macaristan (%3,4), İzlanda(%8,4) ve İtalya’da(%3,3) kamu harcamaları azalırken, diğer OECD ülkelerinin eğitim bütçesindeki mali krizleri en çok hissettiği dönem de bu dönem olmuştur.

Eğitim, Araştırma Geliştirme ve Tali Hizmetlere Yapılan Harcamalar

Ortalama OECD ülkelerinde, ilk, orta ve üst orta eğitimdeki harcamaların 89%’u, temel hizmetlere ayrılmıştır. Bu pay yükseköğretimde oldukça düşüktür. Çünkü diğer hizmetler, özellikle araştırma ve geliştirmeyle ilgili olanlar, toplam eğitim harcamalarından daha büyük bir orana sahiptir.

Yükseköğretimde, ARGE payının GSYH’ye oransal olarak yansıması %0,2 ile %0,6 arasında değişiyor. Oranlar Brezilya’da %0.05, Şili’de %0.14, Slovakya Cumhuriyeti’nde %0.14, Avustralya %0.62, Kanada’da %0.68, Estonya’da %0.64, Finlandiya’da %0.64, Norveç’te %0.70, İsveç %0.94 ve İsviçre’de %0.69’dur. Bu farklar yükseköğretime yapılan tüm harcamalar arasındaki değişimleri açıklamaya yardımcı olmuştur. Örneğin, yukarıda bahsedilen ülkelerdeki yüksek seviye ARGE harcamaları, ARGE hesaba katılmadığı zaman, öğrenci başına eğitim kurumlarına yapılan harcamaların daha düşük çıkacağı gösteriliyor.

Birçok OECD ülkesinde, okullar ve üniversiteler öğrencilere, hatta bazı durumlarda halka, sosyal hizmet sağlamaktadır. Tali hizmetlere yapılan harcamalar, kamu sektörünün, öğrencilerin ve ailelerinin ödediği harçlardan karşılanmaktadır. Tüm OECD ülkelerinde ilk, orta ve üst orta eğitime yapılan tali harcamalar, GSYH’nin ortalama %0.25’ini oluşturmaktadır. Bu oran Finlandiya’da %0.40’dan, Fransa’da %0.55’den, Kore’de %0.46’dan, İsveç’te %0.42’den ve Birleşik Krallık’ta %0.11’den ve Birleşik Devletler’de %0.34’ten fazladır.

Tali hizmetler, diğer seviyelere göre yüksekokul düzeyi en çok özel kaynaklar tarafından finanse edilir. Yüksekokul seviyesinde, OECD ülkeleri genelinde tali hizmetlere GSYH’den ayrılan pay ortalama %0.006’dır. Bu oran Kanada’da %0.13’den, Macaristan’da %0.11’ten, İsrail’de %0.19’dan, Slovakya Cumhuriyeti’nde %0.13’den, Birleşik Krallık’ta %0.11’den ve Birleşik Devletler’de %0.43’ten fazladır.