Dünyada K-12 Gündeminde Ne Var?
COVID-19 salgını sebebiyle birçok ülkede çeşitli zamanlarda yüz yüze eğitime ara verilmiş; öğrencilerde öğrenme kayıpları oluşmuş ve öğrencilerin sosyal – duygusal gelişimleri olumsuz etkilenmiştir. Bu kapsamda uluslararası kuruluşların önerileri rehberliğinde ülkeler, eğitim politikalarını COVID-19 kayıplarını telafi etme odağında gözden geçirmekte ve 2021 – 2022 güz döneminde okulları yüz yüze açmak için birtakım hazırlıklar yapmaktadır. Bu yazıda, ülkelerin 2021 – 2022 akademik yılında yüz yüze eğitime devam etmek için yaptıkları hazırlıklar ve dünyada devam eden bazı telafi eğitimi süreçleri özetlenmektedir.
Dünyada Okullar Güz Dönemine Hazır mı?
UNICEF, UNESCO, Dünya Bankası ve OECD tarafından ortak olarak yürütülen bir araştırmada 1, okulların yeniden güvenle açılmasının önünde sağlık, finansman ve tüm öğrencilerin okula dönmesine ilişkin stratejilerin geliştirilmesi gibi sayısız zorluk bulunduğu belirtilmektedir. Araştırmada, öğrencilerin eşit olmayan düzeylerde bilgi ve beceriler ile geri döneceği, özellikle dezavantajlı durumda bulunan öğrencilerde okul terki risklerinin arttığı belirtilmektedir. Bu kapsamda hem uluslararası kuruluşlar hem de ülkelerin eğitim bakanlıkları, güz döneminde yüz yüze eğitime güvenli dönüşü sağlamak için hazırlıklar yapmaktadır. Bu bölümde, bazı ülkelerde güz dönemi için yapılan hazırlıklar örnekler üzerinden verilmektedir.
Amerika Birleşik Devletleri
Okullarını salgın boyunca kısmen açık statüsünde tutan Amerika Birleşik Devletleri, 2021 – 2022 akademik yılı için tüm kademelerde yüz yüze eğitime geçilmesinin planlandığını duyurdu. Bu kapsamda Eğitim Bakanlığı, 2 Ağustos 2021’de “Okula Dönüş Yol Haritası” programını yayımladı. 2 Öğrencileri, okulları, eğitimcileri ve aileleri desteklemek, okulları güvenli bir şekilde yeniden yüz yüze açabilmek ve salgından eskisinden de güçlü çıkabilmek için hazırlanan ve 2021 – 2022 akademik yılını kapsayan bu yol haritasında üç temel prensip yer almaktadır:
- Öğrencilerin, öğretmenlerin ve eğitim personelinin sağlığına ve güvenliğine öncelik vermek,
- Öğrencilerin sosyal, duygusal ve zihinsel olarak iyi olma halini desteklemek,
- Akademik başarıyı hızlandırmak
Bu üç temel prensibin gerçekleştirilmesi için Amerika Kurtarma Planı kapsamında ek kaynak aktarımı sağlanacağı duyuruldu. 2021 – 2022 güz döneminin başlamasından itibaren, okullardan öğrenme kayıplarını ele alacak şekilde ders programlarını düzenlemeleri ve eğitim sistemini eskisinden de iyi bir noktaya taşıması beklenmektedir.
- Eğitim Bakanlığı, yüz yüze eğitime geri dönüş kapsamında okul terki risklerini azaltmak ve tüm öğrencilerin yüz yüze eğitime katılımını sağlamak için çalışmalara başlamıştır.
- Okula dönüş yol haritasında yer alan prensipler doğrultusunda, herkesin güvenle okula geri dönüşünü sağlamak adına sağlık ve güvenlik ile ilgili temel öncelikler belirlenmiştir. Bu kapsamda birinci prensipte yer alan ve yapılması teşvik edilen ek destek mekanizmaları şunlardır:
- Veliler ile sık sık iletişim kurma ve çocukların yüz yüze eğitime dönmesinin güvenli olacağına dair güven oluşturma
- Aşı programında yer alan öğrenci ve çalışanlara aşıya erişim sağlama ve 12 yaş üzerindeki herkesi aşı olması için teşvik etme
- Okullarda COVID-19 testini uygulama
- İhtiyaç doğrultusunda havalandırma koşullarını iyileştirme
- CDC K-12 kılavuzuna uygun olarak, tam olarak aşılanmamış topluluklarda ve okul ortamlarında mümkün olduğunda maske takma ve sosyal mesafe kurallarına uyma
- Okullara güvenli ulaşımı sağlama
- Aile bütçesine uygun çocuk bakım hizmeti sağlama
- Sağlıklı öğün ve diğer temel ihtiyaçlara erişim sağlama
Almanya
- Almanya, Haziran 2021’de okulların güz döneminde tamamen yüz yüze eğitime açılacağını duyurdu. 3
- Almanya Sağlık Bakanı Jens Spahn, maske kullanımı ve seyreltilmiş sınıf uygulamalarının gerekli olduğunu, Robert Koch Enstitüsü Başkanı Lothar Wieler ise bu tip uygulamaların 2022 bahar dönemine kadar devam edebileceğini belirtti. Almanya Tabipler Birliği ise okulları güz döneminde yeniden güvenle açabilmek için hızlı antijen testlerinin sayısının artması yönünde görüş bildirdi.
- Okullar, her eyalette farklı tarihlerde açılıyor. Örneğin, Schleswig-Holstein eyaletinde okullar 2 Ağustos’ta yüz yüze eğitime açıldı. 4 İlk üç haftalık periyotta okul içinde maske takılması zorunluluğu bulunuyor. 19 Ağustos’tan itibaren ise eyalette 250 farklı noktada öğrenciler ve eğitim çalışanları için aşı merkezleri kurulacak. Eğitim çalışanlarının ve öğrencilerin aşı olması için herhangi bir zorunluluk bulunmuyor. Veliler, öğrencilerin aşı olması ile ilgili bilgileri okuldan edinebiliyor. 5
- Almanya genelinde öğretmenler ve öğrencilerin aşılanması ile ilgili süreçler devam etmektedir. Çocukların aşılanması konusunda tartışmalar devam etmekle birlikte 12-18 yaş arasında çocuklar aşı olabiliyor. Bazı eyaletlerde öğretmenlerin aşılanma oranları %90 civarında seyrediyor.
İsrail
- İsrailli sağlık yetkilileri tarafından yapılan açıklamada, ciddi sağlık riskleri taşıyan 5-11 yaş arası çocukların 1 Ağustos’tan itibaren COVID-19’a karşı aşılanabileceği belirtildi. Sağlık Bakanlığı aşının tavsiye edildiği sağlık sorunlarının bir listesini yayınladı. Bu liste; beyin, kalp veya akciğer sorunları, şiddetli bağışıklık sistemi baskılanması, orak hücre anemisi, pulmoner hipertansiyon ve şiddetli obezite gibi hastalıkları kapsıyor. Bu kapsamda aşı olmak isteyen çocuklara, standart aşıdan üç kat daha az olan 0.1 mililitrelik bir pfizer/biontech dozu sunulacak.
- İsrail Eğitim Bakanlığı, Sağlık Bakanı’nın tereddütlerini belirtmesine rağmen 1 Eylül 2021 tarihinde okulların yüz yüze eğitime başlayacağını duyurdu. Sağlık Bakanı, okulların açılmasına yakın bir tarihte durumun değerlendirilmesinin daha uygun olacağını belirtmişti. Okullarda 3-12 yaş grubundakilere ücretsiz hızlı antijen testleri verilecek. 12 yaş ve üzeri öğrenciler, aşı olmak istemedikleri takdirde, antijen testlerini ücretli olarak temin edebilecek. 6 COVID-19 testi pozitif çıkan bir öğrencinin temaslı olduğu diğer öğrenciler, antijen testleri sonucu negatif olduğu sürece okula gelmeye devam edebilecek. 7 Eğer bir okulda bulaş riski artarsa, okul yönetimi teması azaltmak için çeşitli stratejiler uygulama yetkisine sahiptir.
İrlanda
- İrlanda Eğitim Bakanı Norma Foley, okulların Eylül 2021’de tamamen yüz yüze eğitime açılacağını ve uzaktan eğitim seçeneklerine dönmeme hususunda kararlı olduklarını belirtti. Öğrenci ve velileri okulların güvenli olduğuna ikna etmek ve yüz yüze eğitim için alınan önlemler ile ilgili bilgi vermek adına bir iletişim kampanyası başlatıldı.
- İrlanda’da 12-16 yaş grubundaki öğrencilerin aşılanması ile ilgili gelişme kaydedilse de bu grubun aşılanmasının en erken Eylül 2021’de mümkün olacağı söyleniyor. Mevcut durumda, sadece kronik hastalıkları bulunan 16 yaş ve üzeri öğrenciler aşılanıyor. Kronik hastalıklar nezdinde bu yaş sınırının aşağıya çekilmesi İrlanda Ulusal Bağışıklık Danışma Komitesinin değerlendirme sürecinin sonucunda belli olacak. 8
Dünyada Telafi Eğitimi Süreçleri Mevcut Durumda Nasıl İlerliyor?
Dünyada telafi eğitimi süreçleri, temel olarak yüz yüze yapılan yaz okulu uygulamaları ile önümüzdeki akademik yılları kapsayan ulusal destekleme programlarının planlamaları kapsamında devam etmektedir. Bu bölümde, yaz okulu uygulamaları ile ülkelerin açıkladıkları ulusal destekleme programları özetlenmektedir.
Yaz Okulları
Yaz tatiline giren birçok Kuzey Yarımküre ülkesinde sportif, sosyal – duygusal ve akademik etkinliklerden oluşan yaz okulu programları açılmaktadır. COVID-19 salgını süresince eğitim öğretim süreçleri kesintiye uğrayan ve akran etkileşimi azalan çocukların sosyal, duygusal ve fiziksel iyi olma hallerini desteklemek adına açılan bu programlarda öğrenciler, salgın tedbirlerine uygun olarak düzenlenen etkinliklere katılmaktadır. Ayrıca, bazı ülkelerde çevrimiçi platformlarda da yaz okulu etkinlikleri yapılmaktadır. Yaz okulları, bazı ülkelerde tüm eğitim kademelerini içeren etkinlikler sunarken bazı ülkelerde dezavantajlı gruplardaki öğrencilerin telafi süreçlerine yönelik tasarlanmaktadır. Birleşik Krallık, İrlanda ve Almanya gibi ülkelerde uygulanan örnek yaz okulu programlarının kapsamları bu kısımda verilmektedir.
Birleşik Krallık
Birleşik Krallık Eğitim Bakanlığı, 2020 güz döneminin ilk yarısında 3 – 9. sınıf öğrencilerinin okuma seviyelerinde ortalama 1,6 – 2 ay; matematikte ise 3 – 7. sınıf öğrencilerinin ortalama 3,2 ay geride olduğunu açıklamış; yaşanan bu öğrenme kayıplarını azaltmak adına yaz okulu programı başlatıldığını duyurmuştur. Öğrenci ve velilere, bu programa katılan öğrencilerin programa katılmayan öğrencilere oranla iki aylık ek ilerleme göstereceği; eğer yaz okulunda küçük gruplara verilen özel derslere katılırsa dört aya kadar ilerleyebileceği bilgisi verilmiştir. Yaz okulunun giderlerinin ise devlet tarafından karşılanacağı bildirilmiştir.
Programın içeriğinde hem akademik hem de sosyal – duygusal etkinlikler bulunmaktadır. Yaz okulu, ortaöğretim kademesindeki tüm sınıf seviyelerine açıktır; ancak, özellikle ortaöğretime geçiş yapan öğrenci grubunun yaz okuluna katılması merkezi olarak tavsiye edilmektedir. İlköğretimden ortaöğretime geçiş sürecindeki öğrencilerin İngilizce ve Matematik alanında ek desteğe ihtiyacı olduğu vurgulanmış ve yaz okulunun bu eksiklikler üzerine yoğunlaşacağı belirtilmiştir. Diğer sınıf seviyelerine yaz okulu açılıp açılmayacağı ise okulların kararına bırakılmıştır. Aynı zamanda, yaz okuluna katılımın en üst seviyeye çıkarılması okulun sorumluluğundadır. Okulların, öğrencilerin ulaşım ve yemek masraflarını üstlenerek okullara ayrılan bütçenin bir kısmını bu kapsamda kullanılabileceği belirtilmektedir.
Yaz okulunun aynı zamanda öğrencilerin iyi olma haline destek olacağına da vurgu yapılmaktadır. Bu kapsamda akademik desteğin dışında okullara takım oyunları, müzik, drama ve sportif etkinlikler içeren bir program yapılması zorunluluğu getirilmiştir. Öğrencilerin kaybettiği kültürel sermayenin önemli olduğu; salgın dönemindeki karantina ve sokağa çıkma kısıtlamaları sebebiyle yaşanan bu kültürel sermaye kayıplarının giderilmesi gerektiğinin de altı çizilmiştir 9. Yaz okuluna ek olarak, düşük gelirli ailelerin çocuklarının ücretsiz olarak yararlanabileceği “Tatil Kulüpleri” bulunmaktadır. Bu program kapsamında öğrenciler için hem çeşitli akademik ve sosyal etkinlikler hem de sağlıklı beslenme olanakları sunulmaktadır. Birleşik Krallık, 2021 yılında bu programın bütçesini arttırarak 220 milyon sterlin olarak belirlemiştir 10. Yaz okulu ve tatil kulüplerinin dışında yüz yüze etkinlikleri tercih etmeyen öğrenci ve velileri için birtakım etkinlikler ve akademik destek programları, Eğitim Bakanlığının çevrimiçi platformunda yer almaktadır. 11
İrlanda
İrlanda’da, dezavantajlı gruplarda bulunan veya özel eğitime ihtiyacı olan öğrenciler için yaz okulu programı açılmıştır. İrlanda Hükümeti, COVID-19 sebebiyle ilk defa ilköğretim ve ortaöğretim için bu kadar kapsamlı bir yaz okulu programı açıldığını ve yaz okulu için ayrılan bütçenin 40 milyon Euro olduğunu belirtmiştir.
Almanya
Almanya’da yaz aylarındaki telafi süreçleri ile ilgili etkinlikler eyaletler bazında farklı ihtiyaçlara göre uygulanmaktadır. Yaz okulu programlarında ortak olarak Almanca ve yüzme dersleri bulunmaktadır. 12 Ek olarak Almanya, ağustos ayından itibaren devlet yardımı alan ailelerin çocuklarına “Serbest Zaman Bonusu” olarak nitelendirilen bir ek destek paketi sunmaktadır. Bu destek paketi ile düşük gelirli ailelerin çocuklarının sosyal ve kültürel etkinliklere katılımının sağlanması amaçlanmakta; ailedeki her çocuk için 100 Euro ödenmektedir. 13
Amerika Birleşik Devletleri
Amerika Birleşik Devletleri’nde 2020 – 2021 eğitim öğretim yılının sona ermesinden kısa bir süre sonra Eğitim Bakanlığının desteğiyle eyaletlerde çeşitli yaz okulu programları açıldı. Amerika Kurtarma Programı çerçevesinde eğitime ayrılan bütçenin 1,2 milyar dolarlık kısmını eyaletler, yaz okulu programlarına harcama yetkisi bulunan eyaletler 14, öğrencilerin akademik ve sosyal-duygusal ihtiyaçlarına uygun yaz okulu programları oluşturdular. Örneğin, Oklahama’daki bir yaz okulu yoga, orta çağ dövüş kulübü gibi derslerin yanı sıra matematik ve okuma derslerini de içermektedir. Yaz okulu programı öğrenciler için ücretsiz olmakla birlikte öğrencilerin yemek ve ulaşım ihtiyacı da okul tarafından karşılanmaktadır. 15
Ulusal Destekleme Programları
Ulusal Destekleme Programları çoğunlukla yaz okulu etkinliklerini içerse de öğrencilerin öğrenme kayıplarını telafi etmek adına tasarlanmış ve birden fazla akademik dönemi içeren uzun vadeli telafi eğitimi programlarıdır. Dünyadaki birçok ülkede bu programlar, veriye dayalı olarak öğrenme kayıpları belirlenerek, gerekli finansman desteği sağlanarak ve genellikle okulların ihtiyaçlarına bağlı olarak küçük ölçeklerde planlanarak ilerlemektedir. Bazı ülkelerde planlan ulusal destekleme programları bu bölümde özetlenmektedir.
Amerika Birleşik Devletleri
Amerika Birleşik Devletleri, Amerika Kurtarma Planı kapsamında ulusal destekleme programı için 122 milyar dolar ek kaynak sağlanacağını duyurdu. 2021 – 2022 güz döneminin başlamasından itibaren, okullara güvenli geri dönüşün sağlamasının ardından okullardan öğrenme kayıplarını ele alacak şekilde ders programlarını düzenlemeleri ve eğitim sistemini eskisinden de iyi bir noktaya taşıması beklenmektedir. Bu kapsamda oluşturulan temel prensiplerde yer alan ek destek mekanizmaları şöyle özetlenebilir:
Öğrencilerin sosyal, duygusal ve zihinsel olarak iyi olma halini destekleme
Bu temel prensibin altyapısında, öğrencilerin akademik başarılarını desteklemek adına öncelikle onların sosyal, duygusal ve zihinsel iyi olma hallerini yatmaktadır. Bu kapsamda, aşağıda belirtilen destek mekanizmalarının uygulamaya konulması teşvik edilmektedir: 16
- Öğrencilerin ve eğitim çalışanlarının sosyal, duygusal ve zihinsel iyi olma hallerini desteklemek adına ihtiyaçlarını belirleme
- Öğrencilerin ve eğitim çalışanlarının sosyal, duygusal ve zihinsel iyi olma hallerini desteklemek için etkili stratejilere yatırım yapma
- Öğrencilerin ve eğitim çalışanlarının iyi olma hallerini desteklemek adına profesyonel yardım sağlama
- Okullarda rehberlik hizmetlerine ve ruh sağlığı uzmanlarının istihdamına ilişkin yatırım yapma
- Okul disiplinine yönelik onarıcı, eşitlikçi ve kapsayıcı yaklaşımları benimseme
- Okul topluluğu oluşturmak ve öğrencilerin akademik ve duygusal gelişimini ilerletmek için ders programı dışında fırsatlar sağlama
Akademik başarıyı hızlandırma
Küresel salgın döneminde geçirilen zor bir yılın ardından, tüm öğrencilerin 2021 – 2022 öğretim yılında okula dönmesi ve akademik başarılarının ivmelendirilmesi amaçlanmaktadır. Bu kapsamda, aşağıda belirtilen destek mekanizmalarının uygulamaya konulması teşvik edilmektedir 17:
- Okulla bağlantısı kopma potansiyeli olan öğrencileri yeniden kazanma
- Her öğrenciye yaz okulu fırsatı sunma
- Akademik başarı ile ilgili boşlukları belirleme
- Salgından etkilenen öğrencilerin öğrenme kayıplarını gidermek adına veriye dayalı stratejilere yatırım yapma
- Liseden üniversiteye ve üniversiteden mesleğe adım atma yollarında yüksek kalitede kariyer eğitimi sağlama
- Çeşitliliğe sahip bir öğretmen hattı oluşturmak da dahil olmak üzere eğitimcilere yatırım yapma ve yüksek ihtiyaç sahibi okullardaki öğretmenlere rekabetçi bir şekilde ödeme yapılmasını sağlama
- Yüksek kaliteli okul öncesi eğitim sağlamak adına erken öğrenme fırsatlarına yatırım yapma
Tüm bu destek mekanizmalarının yanı sıra, düşük gelirli ailelerin çocuklarının öğrenim gördüğü okullar için 20 milyar dolarlık ek bir bütçe ayrılmıştır. Bu bütçenin kullanım alanları, eyaletleri okul fonlama sistemlerindeki eşitsizlikleri giderme hususunda teşvik etmek, öğretmen ihtiyacı bulunan okullara öğretmen istihdam etmek ve erişimi arttırmak olarak belirlenmiştir. Özel eğitime ihtiyacı olan öğrencilerin eğitimlerini ve gelişimlerini desteklemek adına ise ek 3,1 milyar dolarlık bir destek paketi bulunmaktadır.
Birleşik Krallık
Ulusal birebir ders programı, 2021 – 2022 yılı güz döneminde de devam etmesi planlanmaktadır. Eğitim Bakanlığı, 15 saatlik bir özel ders paketinden oluşan ulusal birebir ders programı için ilave 1 milyar sterlin ayrıldığını duyurdu. Küçük gruplarla gerçekleştirilen bu programa katılan öğrencilerde üç ila beş ay arasında değişen bir ilerlemenin gerçekleşeceği yönünde verilerin bulunduğunu belirten Bakanlık, ihtiyacı olan öğrencilerin bu programa katılmasının önemini vurgulamaktadır.
Hollanda
Hollanda Ulusal Eğitim Programı 18, 19, hem 2021-2022 hem de 2022-2023 eğitim öğretim yıllarını kapsamaktadır. Bakanlık ise, yükseköğretim de dahil olmak üzere tüm kademelere telafi eğitimleri için finansal destek sağlamaktadır.
Hollanda Eğitim Bakanlığı bu kapsamda tüm okullardan, öğrencilerin öğrenme kayıplarının belirlenmesi için gerekli çalışmaların yürütülmesini istedi. Okullar, 2021 yılının Nisan ve Mayıs aylarında bilişsel ve sosyal – duygusal alanda ölçümler yaparak öğrencilerin iyi olma halini korumaya yönelik adımlar atılması sürecinde aktif rol oynadı. Her okul, bu ölçümler sonucunda, kendi ihtiyaçları doğrultusunda bir telafi programı hazırlamaktadır. Hazırlanan bu program, belirlenen konsey tarafından onaylandıktan sonra güz döneminden itibaren uygulamaya başlanacaktır. Okullardan ayrıca telafi süreçleri ile ilgili yıllık rapor hazırlamaları istenmektedir.
Hollanda’da telafi eğitimi diğer Avrupa ülkelerinden farklı olarak okul öncesini de içermektedir. Ulusal Eğitim Programı kapsamında ayrılan 10,7 milyon Euro bütçenin kullanılması için okullar, 1 Ağustos- 10 Eylül tarihleri arasında başvuru yapabilecektir. Okullar, standart ders saatlerinin dışında haftada dört saatlik ek bir uygulama yapabilecektir.
Güney Kore
Güney Kore’deki ilköğretim ve ortaöğretim seviyesindeki öğrencilerin yaklaşık üçte birinin COVID-19 sebebiyle yaşadıkları öğrenme kayıplarının telafisi için özel destek sınıflarına katılması planlanmaktadır. Telafi eğitimi için Eğitim Bakanlığı 698 milyon dolar ek bütçe ayrıldığını duyurdu. Telafi eğitimi programına yaklaşık iki milyon öğrencinin katılması öngörülmektedir. Program için eğitim fakültelerinde okuyan öğretmen adaylarının okul ders saatleri dışında ve tatillerde ek destek sunacağı, okul öğretmenlerinin ise birebir öğrenme danışmanlığı yapacağı belirtildi. 20
Dipnotlar:
- https://www.oecd-ilibrary.org/education/what-s-next-lessons-on-education-recovery_697bc36e-en ↩
- https://sites.ed.gov/roadmap/ ↩
- https://www.dw.com/en/covid-how-are-german-schools-preparing-for-fall/a-58050851 ↩
- https://www.thelocal.de/20210727/everything-that-changes-in-germany-in-august-2021/ ↩
- https://www.schleswig-holstein.de/DE/Schwerpunkte/Coronavirus/Schulen_Hochschulen/corona_schule.html ↩
- https://www.haaretz.com/israel-news/israel-predicts-half-of-new-covid-cases-will-be-in-children-when-school-year-starts-1.10104876 ↩
- https://www.timesofisrael.com/testing-testing-and-more-testing-israel-lays-out-plan-for-reopening-schools/ ↩
- https://www.irishexaminer.com/news/arid-40340036.html ↩
- https://www.gov.uk/government/publications/summer-schools-programme/summer-schools-guidance ↩
- https://educationcatchup.campaign.gov.uk/ ↩
- https://www.yourschoolgames.com/active-recovery/ ↩
- https://www.dw.com/en/covid-how-are-german-schools-preparing-for-fall/a-58050851 ↩
- https://www.thelocal.de/20210727/everything-that-changes-in-germany-in-august-2021/ ↩
- https://www.ed.gov/news/press-releases/us-department-education-launches-national-summer-learning-enrichment-collaborative-help-students-most-impacted-pandemic ↩
- https://www.csmonitor.com/USA/Education/2021/0728/Summer-school-re-imagined-Sword-fighting-gardening-and-closing-the-gap ↩
- https://sites.ed.gov/roadmap/landmark2/ ↩
- https://sites.ed.gov/roadmap/landmark3/ ↩
- https://www.nponderwijs.nl/ ↩
- https://www.aob.nl/en/npo/ ↩
- https://en.yna.co.kr/view/AEN20210729012300315 ↩